Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) yeni raporuna göre, 2024/25 döneminde dünyanın başlıca gıda maddelerinin çoğunun arzının yeterli olması bekleniyor. Ancak, aşırı hava koşulları, artan jeopolitik gerilimler, ani politika değişiklikleri ve diğer faktörler, hassas küresel arz-talep dengesini bozabilir ve fiyatları ve küresel gıda güvenliğini etkileyebilir.
Üretim ve Ticaret Tahminleri
FAO’nun iki yılda bir yayınlanan en son Gıda Görünümü raporu, temel gıda maddelerinin üretimi, ticareti, kullanımı ve stokları hakkında güncellenmiş tahminler sunuyor. Rapora göre, dünya çapında pirinç ve yağlı tohum üretiminin rekor seviyelere ulaşması beklenirken, buğday ve mısır üretiminin hafif bir düşüş göstermesi bekleniyor. Gıda Görünümü, buğday, kaba tahıllar, pirinç, yağ bitkileri, şeker, et, süt ürünleri ve balıkçılık için ayrıntılı pazar değerlendirmeleri sağlıyor.
Küresel Gıda İthalat Faturası
FAO’nun 2024 yılı için küresel gıda ithalat faturasına ilişkin ön tahmini, bu faturanın yüzde 2,5 artarak 2 trilyon doları aşacağını öngörüyor. Bu projeksiyonlar, istikrarlı küresel ekonomik büyüme ve düşük gıda emtia fiyatları gibi nispeten olumlu makroekonomik koşullardan kaynaklanıyor.
Raporun yeni baskısında, nakliye maliyetlerindeki şokların gıda ithalat faturası üzerindeki dinamik etkilerine ilişkin özel bir bölüm bulunuyor. Karadeniz ve Kızıldeniz rotalarındaki çatışmalardan kaynaklanan dalgalanmalar ve Panama Kanalı üzerindeki kuraklık etkileri gibi değişkenler göz önüne alındığında, bu analizler güncel bir öneme sahip. Analiz, bu şokların kısa vadede gıda ithalat faturası üzerinde olumlu bir etkiye sahip olduğunu ve net gıda ithalatçısı gelişmekte olan ülkeler (NFIDC’ler) grubu üzerinde daha büyük bir etkiye sahip olduğunu gösteriyor.
Gübre Piyasası ve Etkileri
Gıda Görünümü aynı zamanda gübrelere odaklanan özel bir bölüm de içeriyor. Bu bölüm, 2021 ile 2023 arasındaki küresel gübre ticaretinin kapsamlı bir incelemesini ve 2024/25 için kısa vadeli bir piyasa görünümünü sunuyor. Ukrayna’daki savaş dahil olmak üzere, nitrojen, fosfor ve potasyum gibi temel besin maddeleri üzerinde doğrudan veya dolaylı etkisi olan bir dizi şoku izliyor.
Artan doğal gaz fiyatları, gübre üretimini ekonomik olmayan hale getirirken, nakliye ve sigorta maliyetleri ile ticari önlemler de dünya gübre fiyatlarını yükseltti. Bu şoklar, 2022’de gübre ticaretinde önemli bir daralmaya yol açtı, ancak 2023’te 2021 seviyelerine doğru bir toparlanma görüldü.
Nisan 2024’te, nitrojen, fosfor ve potasyum fiyatlarından oluşan bir sepetle sunulan gübre fiyatları ton başına ortalama 327 dolar oldu. Nisan 2022’de bu fiyat 815 dolardı. Fiyatlardaki düşüşle birlikte gübre ticaret hacimleri toparlandı ve nitrojen ticareti 2021 seviyesine yaklaştı.
Genel olarak, FAO’ya göre gübrelere yönelik kısa vadeli görünüm, üç ana bileşenin bulunabilirliği ve karşılanabilirliğindeki artışla birlikte önümüzdeki altı ay boyunca istikrara işaret ediyor. Gelecekte küresel gübre piyasalarında yaşanacak şoklar, enerji piyasalarında jeopolitik veya diğer nedenlerden kaynaklanan gelişmelere bağlı olacak gibi görünüyor.
