Abdurrahman YILDIRIM – Habertürk
Geçen hafta enflasyon açıklandıktan sonra özellikle gıda ve sebzede yüksek fiyat artışlarının nedenini sorguladık. Yarın açıklanacak ekonominin yol haritasında da, en önemli kalemlerden birinin tarımda üretime keskin bir dönüş ile üretim sonrası ticaretin yeniden düzenlenmesi gerektiğini belirttik.
-Niye tarım ve niye tarla sonrası gıda zincirinin düzenlenmesi gerektiğine gelirsek, o da şu: Eğer enflasyonla mücadelede edilecekse odak noktasına gıda maddeleri konulmalı. Enflasyon sepetinin dörtte biri gıda ve Mart 2019 itibariyle genel enflasyon yüzde 19.71 iken, gıda-içecek grubu yüzde 29.77 yükseldi. Dahası son bir yılda işlenmemiş gıda fiyatları yüzde 41,71, taze meyve ve sebze fiyatları ise yüzde 70.69 arttı. İşlenmiş gıda grubu fiyat artışı da yüzde yüzde 18.69 düzeyinde.
-Burada çok açık ve net olan durum, sebze grubu fiyatlarının açık ara yüksek çıkması, gıda sepetini yukarı çekmesi, gıdanın da enflasyonu yükseltici etkisidir.
TÜKETİCİ FİYATI ÜRETİCİYİ KATLADI
-Bitişikte de görülebileceği gibi, yerel seçimden yerel seçime son 5 yıllık genel tüketici fiyatları artışı yüzde 69.8’i buldu. Bunun alt grubu olan gıdadaki tüketici fiyat artışı yüzde 93.6 ile genelin 23.8 puan üzerinde gerçekleşti.
-Gıdayı da bu ölçüde meyvelerin yüzde 99.5, sebze fiyatının yüzde 168.2 yükselmesi artırdı.
-Perakende gıdanın üretici tarafındaki ayağı Tarım Üretici Fiyat Artışı ile ölçülüyor. Orada sadece sebze, meyve yok, tahıllar da var. İşte Tarım ÜFE’nin son 5 yıllık artışı yüzde 84.9’u buluyor. Yani tüketici genel fiyatlarının 15.1 puan üzerine ve tüketici gıda fiyatlarının 8.7 puan altında bir gerçekleşme var.
FİYAT TİCARİ HALKALARDA ARTIYOR
-Üretici ile tüketici fiyatları arasındaki dengeyi asıl bozan sebzelerdeki fahiş fiyatlar. Sebzenin de üretici tarafı değil, nihai satıcı tarafı yani zincirin son halkası. Çünkü tüketici tarafındaki sebze fiyatları 5 yılda yüzde 168.2 artışla tam olarak Tarım ÜFE’nin iki katı düzeyinde yükseldi.
-Neden sebze fiyatlarının bu kadar yüksek olduğunun yanıtını aracılık sektöründe yer alan zincirlerden bulabiliriz.Çünkü üreticinin bu yüksek fiyatlarda pek etkisi yok. Ürün tarlada bir ise tezgahta 3-4’e çıkıyor.
-Tüketici ise zaten nihai faturayı ödüyor. Yüksek fiyatlardan asıl ticaret bölümü kazanıyor olmalı. Ya da fiyatları asıl aradaki vergiler ve maliyetler artırıyor. Rakamların söylediği bu.